Zofia Wanicowa, Ignota, dubia, reperta. Czytać i rozumieć staropolszczyznę, Kraków 2009, 106 s.

[fragmenty Wstępu]

    W niniejszym opracowaniu podjęłam próbę przedstawienia warsztatu leksykografa  i pokazania szerokiego wachlarza możliwości, którymi dysponuje współczesny leksykograf pracujący nad historycznym materiałem językowym. Należy sobie jasno uzmysłowić, że język staropolski to przedmiot dociekań naukowych  mających na celu odtwarzanie zjawisk językowych, stawianie hipotez, które nie zawsze jesteśmy w stanie udowodnić w stopniu zadowalającym, niebudzącym żadnych wątpliwości i dyskusji. Niemniej uprawianie tej swoistej archeologii językowej jest koniecznością, jeśli chcemy poznać językowe podwaliny naszej narodowej  kultury. Jest to jednak nie tylko obowiązek, ale i ogromna satysfakcja dla filologa, jeśli dzięki jego wysiłkom staropolszczyzna odkrywa tajemnice dotychczas skrywane przed współczesnymi.

    W przedstawianej pracy chciałabym, po pierwsze, pokazać, jak krok po kroku można odtworzyć  znaczenie  leksemu, o którym na dobra sprawę  nic nie wiadomo: nie zna go współczesny literacki język polski i gwary, nie znają go słowniki historyczne, kontekst istnieje w formie szczątkowej i nie daje prawie żadnych istotnych  informacji (por. merszuda). Po drugie, poddaję czytelnikowi pod rozwagę odpowiedź na pytanie, czy  warto stawiać hipotezy wyjaśniające , co kryje się pod zapisem, o którym z dużą dozą prawdopodobieństwa można sądzić, że jest zepsuty przez kolejnego skrybę, który w swojej bezsilności lub niefrasobliwości "przerysowuje" wyraz z kopiowanego tekstu (por. zele, slawyl). Postaram się także wykazać zależność pomiędzy poprawnym odczytaniem zapisu a rozumieniem jego znaczenia  (por. częsny). Na przykładzie kilku artykułów "Słownika staropolskiego" spróbuję udowodnić tezę, że z pozoru banalnie prosty, nieskomplikowany materiał językowy kryje pułapki, które czasem skutkują błędnym objaśnieniem hasła (...)

Zofia Wanicowa