• Wielkie zwierciadło przykładów w ruskim tłumaczeniu

Wielkie zwierciadło przykładów w ruskim tłumaczeniu Ioana Prysłopskiego z 1732 roku, opracowanie rękopisu Elżbieta Rudolf-Ziółkowska, Kraków 2004, 135 s. + płyta CD

Przedmowa [fragmenty]

Już dawno W. Winogradow stwierdził  w swoich Oczerkach po istorii russkogo litieraturnogo jazyka XVII-XIX wiekow, że językiem literackim na Rusi był w średniowieczu język cerkiewnosłowiański, a jego rozkład, zapoczątkowany w XVI w., dokonał się w drugiej połowie XVII w. Funkcję języka „wysokiego” język ten pełnił do końca XVII w., a nawet do początków XVIII w. tak na Rusi Moskiewskiej, jak i na białoruskich ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego czy na ukraińskich ziemiach należących do Korony. W tym języku należało pisać utwory podniosłe i poezje, wypowiadać się w sprawach wiary i nauki, prowadzić dysputy. Do tego języka nawiązuje rosyjski język literacki późniejszych epok. Na Białorusi nowy język literacki, którego początki sięgają połowy XIX wieku, do tamtych tradycji nienawiązujący, został oparty na języku żywym, ludowym.

Na Rusi Moskiewskiej w XVI-XVII w. istniała wprawdzie literatura pisana językiem bliskim potocznemu, ale poza małymi wyjątkami były to satyry i utwory komediowe. Inaczej było na ziemiach Rzeczypospolitej. Język pisany XVI-XVIII w., zwany „prostą mowa”, oscylujący pomiędzy ukraińskim (czy białoruskim) językiem mówionym, cerkiewszczyzną i polszczyzną, w piśmiennictwie występował częściej niż język cerkiewnoruski. Jego budowa była w swej podstawie ukraińska, natomiast był on przesycony polonizmami, i to nie tylko leksykalnymi, a oczywiście nie gardził też cerkiewizmami. Tak było w tekstach drukowanych, tak było w wielu utworach rękopiśmiennych. Język ten był obecny m.in. w przedmowach do drukowanych książek religijnych, w każdym razie w drukach lwowskich (przedmowy do ksiąg cerkiewnych wydawanych w Moskwie pisane były językiem cerkiewnosłowiańskim). Świadczy to o pewnym prestiżu tej „prostej mowy”, choć zapewne mniejszym niż prestiż cerkiewszczyzny na Ukrainie (…)

Do zabytków tłumaczonych z polskiego, a pisanych językiem bliższym potocznemu z silnymi wpływami polskimi należy prezentowany przez dr E. Rudolf-Ziółkowską zabytek z 1732 r. Ma on liczne polskie cechy leksykalne, liczne konstrukcje składniowe polskie, ale także szereg cerkiewizmów i wiele cech dialektalnych ukraińskich, przy czym z dużą dozą prawdopodobieństwa możemy tu mówić o cechach łemkowskich (…)

Ukraińskie ewangeliarze kaznodziejskie z XVI-XVIII w., powstałe głównie na terenach dzisiejszej zachodniej Ukrainy, stanowią ważne dziedzictwo kulturowe ukraińskie, a ze względu na silne w nich wpływy polskie znajdują się też w orbicie zainteresowań badaczy kultury polskiej (…) Nowy rozdział w tych badaniach otwiera niniejsza oryginalna publikacja, udostępniająca czytelnikowi nie tylko cały tekst dużego zabytku, ale także odpowiedni tekst pierwowzoru polskiego. Pozwoli ona na stwierdzenie z jednej strony zależności autora zabytku od języka tego pierwowzoru, a z drugiej – na pokazanie  pewnej samodzielności (jak należy sądzić) przekładu i kunsztu translatorskiego Iwana z Przysłopu (Ioana Prysłopskiego). Będziemy więc mogli śledzić zarówno wpływy polskie, silne także  w wyniku braku własnych tradycji, inkrustację cerkiewizmami w tekście kazań, cerkiewszczyznę  w urywkach z ewangelii wraz z próbami wprowadzania tam języka bardziej potocznego oraz własny system fonetyczny i gramatyczny autora wraz z dialektyzmami. Mam nadzieję, że opracowanie to zachęci badaczy do kolejnych publikacji tego typu.

Janusz Rieger


 


Wielkie zwierciadło przykładów w ruskim tłumaczeniu

  • Kod Produktu: Wielkie zwierciadło przykładów w ruskim tłumaczeniu
  • Dostępność: 28
  • 9,99zł

  • Bez podatku: 9,99zł