• Felicja Wysocka, Polska terminologia lekarska do roku 1838 roku Tom III: Anatomia. Nazwy dwuwyrazowe

Felicja Wysocka, Polska terminologia lekarska do roku 1838. Tom III. Anatomia. Nazwy dwuwyrazowe, Kraków 2007, 147 s.

seria: Prace Instytutu Języka Polskiego PAN nr 130

Ze Wstępu

W obu poprzednich tomach poświęconych polskiej terminologii lekarskiej omówiłam nazwy jednowyrazowe – w I tomie prymarne nie motywowane, w II motywowane, z ich podziałem na neologizmy, neosemantyzmy i takie pożyczki z łaciny, które pierwotnie odnosiły się do nazw anatomicznych. W obrębie neologizmów omówiłam różne ich typy słowotwórcze, jak też różne pod względem pól semantycznych ich rdzenie. Wspólną cechą wszystkich tych omówionych nazw była ich samowystarczalność znaczeniowa, tzn. każda z nich była pełnym nośnikiem znaczenia, niezależnie od typu desygnatu: makro – czy (słabo jeszcze reprezentowanego) mikroanatomicznego.

Nazwy przedstawiane w tym tomie to zestawienia dwuwyrazowe, w których nośnikiem znaczenia są oba wyrazy tworzące daną nazwę, a nadrzędną cechą charakterystyczną tych nazw jest to, że są prawie wyłącznie monosemiczne.

W bogatej polskiej literaturze leksykologicznej nie ma opracowania, które opierałoby się na podobnie bogatym materiale z leksyki jednego pola semantycznego, a w jego obrębie tylko na kategorii gramatycznej rzeczowników i ich derywatów przymiotnikowych, co więcej, na materiale bazującym na dwóch wyodrębnionych i opisanych wcześniej (w t. I i II) grupach nazw anatomicznych, czyli wspomnianych wyżej nazwach prymarnych nie motywowanych i nazwach motywowanych.

Przedstawiana tu praca różni się dość istotnie od innych podobnych, przede wszystkim tym, że bazuje na nazwach ograniczonych do dwóch typów: anatomicznych prymarnych nie motywowanych i anatomicznych motywowanych (omówionych w obu toniach poprzednich), z tym że wszystkie (z wyjątkiem dwóch grup, tj. nazw z określeniem w postaci eponimu oraz części nazw z określeniem imiesłowowym czynnym, o czym niżej) mają z założenia, choćby tylko w jednym członie: podstawie czy określeniu, nazwę prymarną (obojętne w jakiej postaci gramatycznej).

Nazwy prymarne występują tu w różnych kombinacjach, a więc po pierwsze są podstawą i określeniem zestawienia, np. kość językowa, żyła płucna, po drugie tylko podstawą, np. mózgpodługowaty, kość policzkowa, po trzecie tylko określeniem, np. migdały gardłowe, zawałki czeluściowe; występują nie tylko w podstawowej postaci, ale też jako jej derywaty, np. żyłeczki pulsowe, kość napiętkowa.

Dla ścisłości dodam, że określenia tworzą również inne niż oparte na prymarnych i motywowanych nazwach anatomicznych wyrazy, tu umownie nazwane ogólnymi, a które są różnego typu przymiotnikami: jedne użyte w znaczeniu realnym, jak np. warga dolna, przednie zęby, ciałka żółte, czy zbliżonym do realnego, jak np. kość sześcienna; podobne odrzeczownikowe: ciało ludzkie, piersi macierzyńskie, zęby dziecinne; inne użyte przenośnie, jak np. kość wstydliwa, żebra fałszywe, złote żyłki, ale tych różnic, w zasadzie stylistyczno-znaczeniowych, nie analizuję.

W obrębie nazw prymarnych tworzących zestawienia dokładnie rozróżniam typy derywatów – i to zarówno jeśli chodzi o podstawę, jak i określenie, co pomijam przy nazwach motywowanych, których również nie dzielę wedle użycia ich – pozornie – realnego, jak np. więzy kostne, drogi płciowe, czy – oczywiście – przenośnego, tu nazywanego „wtórnym”, jak np. grzebień biodrowy, myszka językowa.

Felicja Wysocka

Felicja Wysocka, Polska terminologia lekarska do roku 1838 roku Tom III: Anatomia. Nazwy dwuwyrazowe

  • Kod Produktu: Felicja Wysocka, Polska terminologia lekarska do roku 1838
  • Dostępność: 23
  • 9,99zł

  • Bez podatku: 9,99zł